Rozwody w Algierii- przyczyny i rodzaje rozwodów, podział majątku, opieka nad dziećmi i obowiązek alimentacyjny

Dzisiejsze życie małżeńskie w Algierii, tak jak i zresztą w innych krajach, zmieniło się drastycznie w porównaniu z przeszłością. Zmieniły się oczekiwania par – dawne tradycje i zwyczaje związane z małżeństwem nie są już przestrzegane tak, jak kiedyś.

W Algierii w ciągu pierwszych 3 lat małżeństwa trzy na cztery pary rozwodzą się. Algierski Krajowy Urząd Statystyczny odnotował w 2023 r. 91 402 rozwodów z 278 664 małżeństw, co stanowi wskaźnik 33,5%. W 2017 roku było to 20% (68,000 rozwodów w stosunku do 349,544 małżeństw zawartych w tym samym roku). Większość sesji pojednawczych przeprowadzonych przez sędziów w celu pogodzenia małżonków zakończyła się niepowodzeniem.

Najczęstsze przyczyny rozwodów w Algierii

Wypisałam główne przyczyny rozwodów w oparciu o liczne artykuły na ten temat opublikowane w algierskich mediach, o opinie algierskich internautów i dane algierskiego Urzędu Statystycznego.

Kolejność przypadkowa:

1. Różnice w mentalności, charakterach, podejściu do życia. Młode pary, w których 80% przypadków rozwodów ma miejsce w pierwszych miesiącach małżeństwa podaje właśnie te przyczyny.

2. Niedopasowanie seksualne.

3. Zdrady.

4. Kobiety są bardziej asertywne, nie zgadzają się na przymykanie oczu na nieodpowiednie zachowanie męża, na bycie kontrolowanymi przez nich. Mówią wprost co im nie pasuje i jeśli mąż nic z tym nie robi to wnoszą sprawę o rozwód.

5. Wpływ telenowel na młode dziewczyny, idealizowanie małżeństwa- myślą, że życie wygląda jak w serialu a potem zderzenie z rzeczywistością.

6. Zbyt duże wymagania finansowe względem męża- dopominanie się pieniędzy, złota, luksusów, mimo wiedzy o sytuacji finansowej męża i jego niemożności do spełniania takich oczekiwań. 

7. Wtrącanie się w życie małżonków i manipulowanie teściowych (w zdecydowanej większości dotyczy to matek synów). W Algierii jest to bardzo duży problem.

8. Punkt ósmy związany jest z punktem siódmym. Mężczyźni którzy są maminsynkami, zawsze po stronie mamy, mama najważniejsza a jej zdanie ostateczne. To frustruje ich żony, które w większości wolą się rozwieźć niż żyć w emocjonalnym trójkącie, który jest dla nich wyczerpujący psychicznie.

9. Niedojrzałość obojga małżonków.

10. Niewystarczające poznanie siebie na wzajem czyli ślub szybko po zapoznaniu się a potem okazuje się, że jest przepaść w podejściu do większości spraw i duże różnice charakterów. Dotyczy to zarówno małżeństw aranżowanych, jak i tych, które poznały się samodzielnie, ale nie spędziły ze sobą wystarczająco dużo czasu aby dobrze się poznać.

11. Mężczyźni, którzy szukają żony tylko po to aby urodziła dzieci, gotowała i sprzątała a do tego nie opuszczała domu, nie miała koleżanek i coraz więcej kobiet, które nie chcą żyć w roli posługaczki i niewolnicy.

12. Brak komunikacji, rozmów na różne tematy, przyjaźni między małżonkami, kłamstwa, tajemnice.

13. Przemoc domowa- zarówno fizyczna jak psychiczna. W miażdżącej większości przypadków ofiarami przemocy są kobiety.

14. Ekonomiczna niezależność wielu kobiet sprawia, że kobiety nie boją się już odejść od męża jak ich babki czy matki, ponieważ są w stanie utrzymać się bez męża.

15. Ślub z obowiązku, bo odczuwa się presję ze strony rodziny i/lub społeczeństwa a wcale nie kocha się tej osoby. Po jakimś czasie okazuje się, że to było bez sensu, brak miłości.

16. Punkt powiązany z punktem nr 11. Mężczyźni zabraniający żonom różnych rzeczy, chcący je kontrolować i coraz więcej kobiet, które sobie na to nie pozwalają.

17. Bezpłodność jednego z małżonków. Częściej jednak z tego powodu wnoszą o rozwód mężczyźni (jeśli żona jest bezpłodna lub zajście w ciążę wiąże się z trudnościami) niż kobiety.

18. Zabieranie lub zarządzanie przez męża pieniędzmi żony. Wiele pracujących Algierek zwraca uwagę na to zjawisko i co raz więcej z nich woli odejść od męża niż pozwalać na to aby zarządzali ich pensją lub ją zabierali. Dodatkowo kobiety, które zarabiają czują się bardziej sprawcze i nie chcą tkwić w nieudanych małżeństwach.

19. Niedotrzymywanie warunków kontraktu (takowy podpisuje się w urzędzie stanu cywilnego w trakcie zawierania ślubu. Przykład- kobieta może wpisać, że nie chce mieszkać po ślubie z teściami, że mąż nie może jej nakazać nosić hidżab, że ma prawo iść do pracy a mąż się nie może temu sprzeciwić, że mąż ma kupić mieszkanie, którego oboje będą właścicielami itd. Mężczyzna może wpisać, że zobowiązuje się nie wziąć drugiej żony. Może też wpisać czego on oczekuje od żony. Małżonkowie podpisując się pod kontraktem zobowiązują się do przestrzegania go).

20. Uzależnienia, choroby psychiczne.

Pracująca Algierka a rosnąca liczba rozwodów 

Zatrzymajmy się na chwilę przy punkcie nr 18. Co mają wspólnego ze sobą pracująca Algierka i rosnąca liczba rozwodów?

Algierscy mężowie są odpowiedzialni za utrzymanie swoich żon i dzieci, podczas gdy pieniądze żony są zarezerwowane wyłącznie na jej własny użytek (wynika to religii i prawa algierskiego). Zatrudnienie kobiet wzrosło z 10,2 % w 2005 r. Jednym z powodów rozwodów jest pewne zjawisko, o którym mówią od jakiegoś czasu algierskie media.

Pensje wielu (oczywiście nie wszystkich!) kobiet są konfiskowane przez mężów pomimo przepisów zakazujących tej praktyki. „To nękanie finansowe. To niebezpieczne zjawisko, o którym milczano od dłuższego czasu”- powiedziała znana algierska prawniczka Fatma-Zohra Benbraham. Prawnicy twierdzą, że w miarę jak coraz więcej kobiet wchodzi na rynek pracy, napięcia związane z pieniędzmi powodują wzrost rozwodów. Wedle deklaracji respondentów pieniądze są jedną z głównych przyczyną załamań relacji małżeńskich. Kobiety mówią, że padają ofiarami szantażu finansowego. Jeśli żona odmawia mężowi kontroli nad swoimi zarobkami, zostaje zmuszona do pozostania w domu i rzucenia pracy. W niektórych przypadkach ojcowie lub bracia przejmują kontrolę nad pieniędzmi swoich córek/sióstr.

Wiele kobiet woli się rozwieść, aby zachować pensje dla siebie i swoich dzieci niż pozwolić mężowi aby kontrolował ich pieniądze. W 2015 r. Parlament Algierii przyjął ustawę mającą na celu uniemożliwienie mężom przejęcie kontroli nad wynagrodzeniami żon. Każdemu kto stosuje ograniczenia w stosunku do żony w celu uzyskania dostępu do jej nieruchomości lub środków finansowych, może grozić kara więzienia do dwóch lat. Mimo to wiele kobiet twierdzi, że prawo nie chroni ich wystarczająco. ,,Nigdy nie widzę moich pieniędzy. Mój mąż bierze wszystko”- powiedziała lokalnemu dziennikowi El Watan jedna z bohaterek artykułu na ten temat. Nourredine Bekis, profesor socjologii na Uniwersytecie w Algierze, powiedział, że praktyka ta jest niestety wynikiem patriarchalnego społeczeństwa- „Nauczyliśmy chłopców, że siła finansowa jest podstawą do ustalenia dominacji mężczyzny”.

Rodzaje rozwodów

Mediacja jest obowiązkowa zanim sąd wyda orzeczenie rozwodowe, które z kolei musi być wydane nie później niż 3 miesiące po złożeniu wniosku o rozwód. Rozwody są automatycznie wpisywane do rejestru ludności. Wyrok jest prawomocny i nie można się od niego odwołać.

Istnieje kilka rodzajów rozwodów.

1. Za zgodą obydwojga – wspólny wniosek o rozwód lub wniosek jednej strony zaakceptowany przez drugą.

2. Z inicjatywy mężczyzny-bez uzasadnienia.

3. Z inicjatywy kobiety na podstawie różnych (wedle prawa) powodów które obciążają męża- zdrada, bezpłodność, impotencja, nieobecność ponad rok bez powodu, znęcanie się nad żoną

4. Z inicjatywy kobiety bez zgody małżonka (wtedy musi oddać mu mahr)- tak zwany khul.

Czym jest khul?

Rozwód na zasadzie khul nie wymaga żadnego uzasadnienia, a jedynie zakłada, że kobieta zaoferuje mężczyźnie rekompensatę finansową. Khul stało się powszechnym zjawiskiem. Al-Araby Al-Jadeed w swojej publikacji powołuje się na nieoficjalne statystyki wskazujące, że w 2021 r. zarejestrowano ponad 10 000 przypadków. Jest to wysoka liczba w stosunku do liczby zarejestrowanych małżeństw.

Jednak wielu algierskich mężczyzn nadal odmawia zgody na rozwód, nawet jeśli kobieta zaoferowała pieniądze w zamian za rozwód, z powodu patriarchalnej natury algierskiego społeczeństwa, które odrzuca ideę, że kobiety mogą inicjować rozwód. Te okoliczności skłaniają kobiety coraz częściej do wnioskowania o khul, ponieważ daje ona o wiele łatwiejszą (jeśli nie pewną) drogę do rozwodu.

Fakt, że Algierki są dziś bardziej niezależne finansowo niż w przeszłości, odegrał rolę we wzroście khul w Algierii. Wiele pracujących kobiet jest w stanie utrzymać się same i nie muszą pozostawać w małżeństwach, które nie tylko są nieszczęśliwe lub toksyczne, ale również nie przyczyniają się materialnie do lepszego standardu życia.

Podział majątku 

Małżonkowie zazwyczaj posiadają odrębny majątek w Algierii w ramach systemu rozdzielności majątkowej, który wchodzi w życie po zawarciu małżeństwa. Małżonkowie mogą odejść od tego systemu, jeśli chcą. To, czy kobieta otrzyma alimenty lub ryczałt w przypadku rozwodu, będzie w dużej mierze zależało od podstaw użytych do uzyskania rozwodu. Istnieje większa szansa na ugodę finansową dla żony, jeśli mąż wszczął rozwód. Tyle teorii. W praktyce naprawdę często bywa tak, że przeciętna Algierka po rozwodzie zostaje z niczym, szczególnie jeśli nie ma dzieci.

W przypadku rozwodu, prawo algierskie pozwala żonie zatrzymać dom rodzinny, dopóki jej dzieci nie osiągną wieku 18 lat. Country Reports dodaje, że „w praktyce więcej kobiet zachowywało dom rodzinny, jeśli miały opiekę nad dziećmi”. Jednak według wspólnego raportu FIDH, LADDH i CFDA, w rzeczywistości nie zapewnia to, że żona będzie mogła mieszkać w domu sama, ponieważ algierski Kodeks Rodzinny pozwala również „mężowi, który nie uzyskał opieki nad dziećmi, na dalsze mieszkanie z byłą żoną i dziećmi w domu rodzinnym".

Rozwiedzione kobiety często wracają do domu swoich rodziców (CIDDEF 29 maja 2011; SOS Women in Distress 26 maja 2011). Jednak, gdy kobiety „wciąż mieszkają z rodzicami, a ich ojciec umiera, zostają ponownie pozbawione domu rodzinnego i nie zawsze mogą znaleźć schronienie u braci, jeśli ich mają, a jeszcze rzadziej u kuzynów”.

Odszkodowanie dla byłej żony 

Jeżeli sąd stwierdzi, że mężczyzna rozwiódł się z żoną w sposób niesprawiedliwy lub nierozsądny, może nakazać mu zapłacenie byłej żonie odszkodowania z tytułu rozwodu, oprócz alimentów, które musi jej płacić w okresie iddah.

Jeżeli sędzia stwierdzi, że żona poniosła szkodę w czasie trwania małżeństwa, może nakazać jej byłemu mężowi wypłacenie jej odszkodowania za poniesioną szkodę, oprócz alimentów, które musi jej płacić w okresie iddah.

Iddah to termin religijny a jak wiecie nie skupiam się na aspektach religijnych. Wszystkich zainteresowanych zachęcam jednak do samodzielnego zgłębienia wiedzy.

Kto po rozwodzie przejmuje opiekę nad dziećmi?

Zgodnie z prawem opiekę nad dziećmi po rozwodzie przyznaje się najpierw matce a jeśli ta nie chce lub nie może z jakiegoś powodu- dopiero ojcu. Jeśli on nie chce lub nie może- babci od strony mamy a w dalszej kolejności babci ze strony ojca, siostrze matki, siostrze ojca. Osoba sprawująca opiekę musi być sprawna fizycznie i psychicznie. Każda niezdolność do pracy musi zostać udokumentowana w sądzie.

• Zgodnie z prawem algierskim, gdy jedno z rodziców mieszka w kraju niemuzułmańskim, prawo do opieki przysługuje rodzicowi mieszkającemu w Algierii.

• Zgodnie z praktyką obowiązującą w Algierii, cudzoziemiec mający stałe miejsce zamieszkania w Algierii ma większe szanse na uzyskanie opieki nad dzieckiem.

• Co w przypadku gdy matka jest nie muzułmanką? Nie mam odpowiedniej wiedzy aby odpowiedzieć Wam na to pytanie. Bywają różne sytuacje i różne postanowienia sądu. Jednakże Sąd Najwyższy w postanowieniu wydanym 13 marca 1989 r. pod numerem 52221 uznał, że pierwszeństwo w prawie do opieki nad dzieckiem ma matka, nawet jeśli nie jest muzułmanką.

Obowiązek alimentacyjny

Jeśli po rozwodzie ojciec nie został objęty opieką nad dziećmi (rzadko bywa, że otrzymuje), ma obowiązek płacenia alimentów na swoje dzieci. Obowiązek płacenia na synów trwa do 19 roku życia a na córki – do momentu ich wyjścia za mąż lub gdy są w stanie same się utrzymać (pracują). Składka jest obliczana na podstawie zasobów finansowych ojca. Tak mówi prawo, ale oczywiście istnieje problem alimenciarzy, nie każdy płaci. Istnieje też fundusz wsparcia stworzony przed władze jednak w praktyce nie wszystkie kobiety dostają zapomogę.

Alimenty obejmują wyżywienie, odzież, opiekę zdrowotną, mieszkanie lub opłacenie kosztów wynajmu oraz wszystko, co jest uważane za niezbędne ze względu na potrzeby.

Mężczyzna ma obowiązek zapewnić dach nad głową żonie i dzieciom- kupić mieszkanie/zostawić mieszkanie im a sam się wyprowadzić/oddać jeden pokój do ich dyspozycji, jeśli nie stać go aby się wyprowadzić. Jeśli para nie miała dzieci mąż nie ma tego obowiązku. Wiele niepracujących kobiet rozwódek musi prosić o pomoc finansową swoją rodzinę lub iść do pracy.