Obrzędy i zwyczaje pogrzebowe różnią się między sobą w zależności od kraju, kultury, tradycji a także religii. Nie będę pisać o tradycjach pogrzebowych w islamie, ponieważ nie skupiam się na swoim blogu na religii- teorii. Jeśli macie ochotę bardziej zgłębić temat pod kątem islamu, na pewno znajdziecie sporo ciekawych artykułów w internecie. W tekście opisałam jak wygląda pogrzeb Algierczyków- muzułmanów. Niestety nie wiem jak prezentują się tradycje i uroczystości pogrzebowe oraz cmentarze Algierczyków, którzy są chrześcijanami (najwięcej ich wśród Kabylów).
Jak w przypadku wszelkich rytuałów społecznych, zawsze będą różnice między jedną rodziną a drugą, a już na pewno między regionami kraju. W kulturze algierskiej dom jest postrzegany jako najbardziej odpowiednie miejsce na śmierć. Osoba umierająca chce spędzić ostatnie godziny swojego życia w domu, z bliskimi.
Rytuały przed pogrzebem
Śmierć dla muzułmanów jest częścią życia i stanowi przejście do rzeczywistości pozaziemskiej. Gdy ktoś umiera członkowie jego rodziny przekazują informacje pozostałym członkom, następnie ci przekazują informacje dalszym krewnym, znajomym i sąsiadom- w zależności od możliwości albo osobiście albo telefonicznie. Właściwie od razu do domu tej rodziny schodzą się krewni i sąsiedzi aby złożyć kondolencje i zaoferować swoją pomoc. O tym jak wygląda taka pomoc opiszę Wam w dalszej części tekstu. Zacznijmy jednak od początku.
Prawo algierskie nie określa czasu, w którym musi nastąpić pochówek, jednak ten może się odbyć natychmiast po wydaniu aktu zgonu. Zwyczaj algierski podąża za tradycją islamską, zgodnie z którą pochówek odbywa się w ciągu 24 godzin od śmierci, jeśli to możliwe. Poza bardzo wyjątkowymi okolicznościami pochówek powinien odbyć się w ciągu maksymalnie 48 godzin od śmierci.
Gdy ktoś umiera, chowa się go tego samego dnia po modlitwie (np. umarł o 11:00 to chowają go po modlitwie o 13:30). Jeśli osoba zmarła w szpitalu/ w wypadku/ w niewyjaśnionych okolicznościach to najczęściej wykonywana jest sekcja zwłok. W Algierii robi się ją od razu, tak aby faktycznie zmarły został pochowany jak najszybciej. Jeśli przyczyna zgonu nie jest naturalna, okres przed pochówkiem może zostać wydłużony. Jeśli jest to konieczne w przypadku organizacji pochówku poza Algierią, szpitalna kostnica może przechowywać zabalsamowane szczątki przez kilka miesięcy.
Jeśli osoba zmarła w domu, rodzina dzwoni po lekarza który przyjeżdża aby stwierdzić zgon, jego przyczynę i wypisać akt zgonu. Następnie ciało zostaje dokładnie umyte. Jeśli ktoś zmarł w szpitalu- to wykonuje się to na miejscu. Jeśli w domu- rodzina albo dzwoni po wykwalifikowaną osobę, która przychodzi by umyć ciało albo, co czyni większość- zawozi się ciało do kostnicy aby zabieg ten został wykonany właśnie tam. Musi tego dokonać muzułmanin, ale niekoniecznie członek rodziny. Zdarzają się także rodziny w których to członkowie myją ciało zmarłego- kobietę kobiety a mężczyznę mężczyźni. Wszystko to kwestia tego czy jest to miasto, miasteczko czy wieś. W miastach najczęściej zajmują się tym osoby zajmujące się tym zawodowo. Po dokładnym umyciu zmarłego, owija się jego ciało w białe płótno. Następnie dzwoni się po samochód z trumną (często jest to trumna wielorazowego użytku- służy tylko do transportu zwłok), który przyjeżdża aby zabrać zmarłego na cmentarz. Jest to tzw. samochód dostawczy z otwartą skrzynią. Zazwyczaj samochód ten załatwia się poprzez urząd miasta lub meczet. Czasami także u prywatnych osób, które mają takie auto, pracują jako kierowcy i dorabiają sobie dodatkowo w taki sposób. Niestety nie powiem jak wygląda kwestia higieny, przepisów BHP, ponieważ nie udało mi się zdobyć rzetelnych informacji na ten temat. Zastanawiająca jest kwestia tego jak takie trumny i auta utrzymywane są w czystości- czy dezynfekowane i jak regularnie. Natomiast ze szpitala do kostnicy ciała są przewożone specjalnymi do tego celu samochodami (nie jestem pewna jak się sprawy mają w stolicy, nie wykluczam, że tam transport zwłok z domu na cmentarz odbywa się takimi samochodami jak ze szpitala do kostnicy).
Jeśli przybędzie się do domu, w którym zmarła dana osoba, zanim ciało zostanie zabrane na pochówek, można zobaczyć, że zmarły został położony na podłodze w salonie, owinięty w białe prześcieradło, a czasami przykryty kocem. Inne rodziny wolą położyć ukochaną osobę na łóżku w oddzielnym pokoju i mogą, lub nie, pozwolić bliskiej rodzinie i przyjaciołom wejść i pożegnać się.
Pogrzeb w Algierii
Odbywa się modlitwa w meczecie a następnie kondukt żałobny (mężczyźni i imam) udają się na cmentarz. Grabarze (a w małych społecznościach członkowie rodziny) wyjmują owinięte w białą tkaninę ciało z trumny i chowają je bezpośrednio do ziemi kładąc ciało na boku w kierunku Mekki. Co ciekawe, w przypadku pochówku ściągniętych z Francji do Algierii kości algierskich powstańców, były one grzebane w ziemi w trumnach.
Następnie kładzie się deski i zasypuje grób piaskiem. Wszyscy uczestnicy pomagają zasypać grób, recytując przy tym fragment Koranu: „Z ziemi was stworzyliśmy i sprawimy, iż do niej powrócicie i z niej was wyprowadzimy po raz drugi”. Imam odmawia także krótką modlitwę, czyta Koran (ciekawostka- można zrobić pogrzeb bez imama, fragment Koranu recytuje wtedy krewny zmarłego).
Teoretycznie na pogrzeb (ani później na grób) nie przynosi się ani kwiatów ani zniczy. Niektórzy jednak przynoszą kwiaty. Najbardziej widoczne jest to w czasie pogrzebów znanych osób np. aktorów, polityków, powstańców.
Najczęściej uczestniczy się w pogrzebie krewnego, którego się dobrze nie znało lub nie znało wcale, oraz rodzica lub rodzeństwa kolegi lub sąsiada, nawet jeśli ich też nigdy się nie spotkało lub nawet nie znało ich imienia. Robi się to ponieważ była to osoba ważna dla innych członków rodziny/kolegi/sąsiada z którymi jest się blisko związanym.
Kremacja w Algierii
Wedle religii kremacja jest zabroniona. Werset z Koranu stwierdza, że ,,nie wolno dokonywać żadnego ataku na dzieło boże’’. Kremacja jest zabroniona, ponieważ wedle islamu nie szanuje godności zmarłego. Od 1987 roku w Algierii nie ma żadnego krematorium.
W co się ubrać na pogrzeb w Algierii?
Jeśli chodzi o zasady ubioru w czasie pogrzebu i stypy to nie ma szczególnych zaleceń, należy się ubrać czysto, schludnie i skromnie. w Algierii nie obowiązuje żaden ujednolicony dress code dotyczący pogrzebów. Często ludzie zakładają na siebie stonowane, ciemne kolory, ale nie jest to regułą. Kolor czarny nie jest wymagany. Wystarczy unikać szortów, krótkich spódniczek, dekoltów, koszulek na ramiączka oraz strojnych ubrań.
Czy Algierki uczestniczą w pogrzebie?
Kobiety zazwyczaj nie uczestniczą w pochówku na samym cmentarzu, często odwiedzają grób trzeciego dnia po pogrzebie.
W pogrzebie uczestniczą sami mężczyźni, lecz jeśli jakaś kobieta się uprze to nikt jej nie wygoni z cmentarza, chociaż często może spotkać się to z krytycznymi spojrzeniami. Zwyczaj ten tłumaczony jest tym, że kobiety zbyt mocno przeżywają takie sytuacje i aby im zaoszczędzić cierpienia powinny zostać w domu oraz tym, że nie powinno się głośno zawodzić nad zmarłym. Niektóre Algierki w momencie gdy ciało zmarłego zostaje zabrane z domu do auta, zaczynają krzyczeć, szlochać, niektóre wręcz mdleją.
Wielu kobietom nie przeszkadza fakt, że pogrzeb jest ,,zarezerwowany’’ tylko dla mężczyzn, ponieważ nie chcą w nim uczestniczyć z własnej woli. Oczywiście są również i takie Algierki, które chciałyby być obecne na pogrzebie, szczególnie bliskiego członka swojej rodziny i nie podoba im się zwyczaj, który mówi o braku ich obecności. W szczególności są to kobiety dobrze wykształcone, o otwartej mentalności. O obecność kobiet na cmentarzu w czasie pogrzebu walczą zresztą algierskie feministki. Zdarzają się oczywiście sytuacje gdy kobieta pojawi się na cmentarzu bo tak postanowi i kropka. Nie są to jednak sytuacje powszechne.
Jako ciekawostkę koniecznie muszę Wam opisać sytuację z pogrzebu algierskiej pisarki Assi Djebar. Jej trumnę wbrew nakazom tradycji i religii niosły kobiety.
Co ciekawe jeśli pogrzeb jest państwowy, publiczny- chowana jest jakaś znana osoba, na przykład polityk, wojskowy, piosenkarka, wtedy w uroczystościach biorą udział wszyscy- zarówno gdy trumna prowadzona jest ulicami jak i wtedy gdy wystawiona na przykład w miejscowym centrum kultury. Kobiety wtedy stoją razem z mężczyznami.
Co zrobić jeśli nie można przybyć na pogrzeb?
Jeśli ktoś nie może uczestniczyć w pogrzebie, ponieważ jest za granicą lub z jakiegoś innego powodu, rozsądnie jest zadzwonić, aby złożyć kondolencje. Jeśli nie można porozmawiać z bardzo bliskimi członkami rodziny – ponieważ będą oni raczej przytłoczeni – dzwoni się do znajomego rodziny i upewnia, że przekaże wiadomość dalej. Zawsze też można zadzwonić do rodziny później, gdy wszystko się uspokoi.
Stypa w Algierii
Przez trzy dni obowiązkowo (licząc od dnia śmierci) a w niektórych rodzinach nawet przez 7 dni trwa coś w rodzaju stypy. Przed domem/blokiem rozkładane są ogromne namioty dla żałobników. W domu, z głośników leci Koran. W namiocie odmawiane są modlitwy w intencji zmarłego, podawane są posiłki dla wszystkich przybyłych (zazwyczaj kuskus i maślanka). Rodzina, krewni, znajomi i sąsiedzi przychodzą aby wesprzeć dobrym słowem i obecnością rodzinę zmarłego. Na takie okazje zazwyczaj zabiera się ze sobą dzieci, jeśli nie ma się ich z kim zostawić. Jeśli są to małe dzieci zazwyczaj wpada się z nimi tylko na chwilę aby złożyć kondolencje rodzinie. Jeśli starsze (11-13 i więcej lat) to zostaje się na dłużej. Często dzieci w takim wieku pomagają przy noszeniu posiłków na stoły.
Gospodarze oferują trochę jedzenia (często zupę, zawsze kuskus, a na koniec owoce i daktyle). Najlepszym rozwiązaniem jest poczęstowanie się. Karmienie gości w imieniu zmarłego bliskiego jest często postrzegane jako rodzaj „baraki” i „błogosławieństwa”.
W zależności od rodziny, mogą być oddzielne pokoje dla mężczyzn i kobiet do siedzenia lub jeśli stypa odbywa się w namiocie, to ten może być podzielony na dwie części lub mogą być dwa namioty. Przed zajęciem miejsca – często krzesła lub materace będą ustawione wzdłuż ścian pokoju/namiotu. Składa się kondolencje rodzinie i siada aby porozmawiać cicho z osobami wokół siebie i zjeść poczęstunek.
Zwyczajowo czterdzieści dni po pochówku przygotowywany jest kolejny posiłek, ale tym razem przez rodzinę niedawno pogrążonego w żałobie. Wspomina się zmarłego i odmawiane są modlitwy, aby potwierdzić wolę i chwałę Allaha. Jest to zwyczaj którego jednak nie praktykują wszyscy Algierczycy.
Kto załatwia formalności i jak wygląda wzajemna pomoc?
Gdy tylko rodzina, znajomi i sąsiedzi dowiedzą się o śmierci danej osoby, pojawiają się aby nie tylko złożyć kondolencje, ale przede wszystkim pomóc i załatwić potrzebne formalności i sprawy związane z pogrzebem. Najbliższa rodzina przychodzi od razu do domu lub prosto do meczetu na modlitwę a następnie na cmentarz (mężczyźni). Ci, którzy pracują lub z różnych przyczyn nie mogą pojawić się od razu, przybywają prosto cmentarz lub dopiero po pogrzebie na obiad/kolację.
Właściwie w każdym przypadku to nie pogrążona w smutku i często szoku najbliższa rodzina załatwia formalności, lecz inni członkowie rodziny lub sąsiedzi. To oni organizują samochód z trumną, imama oraz namioty i jedzenie. Każdy jest zobowiązany aby pomagać i zorganizować rozłożenie wcześniej wspomnianego namiotu w nim krzeseł i jedzenia. Ludzie przynoszą ze sobą kawę, herbatę, cukier. Kobiety gotują wspomniany kuskus. Każdy albo składa się po parę groszy aby kupić potrzebne składniki do ugotowania posiłków albo przynosi je na własną rękę, uprzednio gotując w swoich domach. Jedzenie do namiotów noszą mężczyźni z bliskiej rodziny. Jedzenie do domu, dla kobiet noszą kobiety. Po 3 dniach (lub dłużej- w zależności od rodziny)- ludzie znowu pomagają sobie wzajemnie przy składaniu krzeseł i namiotu.
Zwyczajowo żałobnicy przynoszą ze sobą paczkę kawy lub pudełko kostek cukru. Rodzina będzie musiała poradzić sobie z wieloma gośćmi w trakcie pogrzebu i w dniach, które następują po nim, więc kawa i cukier są praktycznymi, pomocnymi rzeczami do zabrania.
Alternatywnie, można przynieść trochę wypieków dla rodziny, aby mogła serwować je gościom wraz z herbatą i kawą. Unika się jednak wszystkiego, co jest zbyt dekoracyjne lub uroczyste. Innymi słowy, żadnych tradycyjnych ciast w stylu baklawa, dekorowanych ciasteczek ani wymyślnych eklerów czy makaroników. Zamiast tego słodkie bułeczki lub zwykłe ciasteczka.
Wsparcie czy wycieńczenie?
Generalnie żałoba trwa 40 dni i przez ten czas ludzie mogą normalnie przychodzić do rodziny zmarłego bez żadnych zapowiedzi. Tak więc począwszy od dnia śmierci bliskiego aż przez kolejnych 40 dni (a zwłaszcza pierwszych dwóch tygodni) można spodziewać się całego tabuna gości. Niezależnie od pory dnia. Jedni wpadają na chwilę, inni siedzą całymi godzinami. O ile wsparcie w pierwszych dniach jest bardzo ważne i to, że pogrzebowych formalności dokonują za rodzinę jej najbliżsi, tak pojawianie się gości przez kolejne dni jest najzwyczajniej w świecie męczące. Raczej mało Algierczyków myśli o tym aby pogrążonej w smutku rodzinie zagwarantować spokój i ciszę. Oczywiście są osoby, które wpadną tylko na chwilę z kondolencjami lub złożą je telefonicznie. Pozostała część społeczeństwa nie widzi jednak niczego niestosownego w tym, że drzwi domu pogrążonej w smutku rodziny są non stop otwarte. Ludzie z reguły nie przejmują się tym, że rodzina zmarłego chciałaby odpocząć od ciągłych wizyt. Z drugiej strony- rodzina ta nawet jeśli nie specjalnie cieszy się z ciągłych odwiedzin lub jest już nimi zmęczona- nikomu tego nie powie zachowując pozory, że wszystko jest w jak najlepszym porządku. Nigdy nie zamknie drzwi przed gośćmi. Taka jest tradycja i trzeba tak robić- z takiego założenia wychodzi większość Algierczyków.
Algierskie nagrobki- kiedy się je stawia i jak wyglądają?
Ważne jest, aby wspomnieć, że wszystkie groby wyglądają podobnie, ponieważ prostota jest podstawowym wymogiem przy wyborze nagrobka. Jeśli chodzi o dekorację kwiatową, nie jest to powszechna tradycja w Algierii, jednak zdarza się (raczej w dużych miastach, najczęściej na grobach znanych osób).
Nagrobek można postawić już kilka dni po pogrzebie. Zazwyczaj tydzień po, chociaż w sytuacji gdy ktoś nie ma pieniędzy i potrzebuje trochę czasu na ich zebranie- nieco później. Pomnik może być wykonany ze zwykłego kamienia, z prawdziwego marmuru lub sztucznego marmuru. Cena w zależności od materiału. Oczywiście marmurowe nie są tanie, ale co należy podkreślić- nagrobki wykonane ze zwykłego materiału nie są drogie i stać na nie praktycznie każdego. Zwłaszcza, że zazwyczaj na pomnik składa się kilka osób. Zdecydowana większość osób więc je stawia. Rzadko widuje się grób bez pomnika ale nawet takie mają przynajmniej obramowanie.
Na płycie nagrobka zapisane jest imię i nazwisko, data urodzenia i śmierci, czyim/czyją ta osoba była synem/córką a także fragment z Koranu ,,Do Boga należymy i do niego wracamy’’. Na płycie nie umieszcza się zdjęcia zmarłego.
Zgodnie z religią groby powinny być bardzo skromne. W tradycji muzułmańskiej nie ma zwyczaju ozdabiania ich kwiatami. Nie zapala się także lampek i świec. Niektóre cmentarze- w zależności od miasta a nawet dzielnicy są zadbane i czyste, zaś inne zaniedbane, pełne śmieci z niszczejącymi nagrobkami.
Żałoba w Algierii
Kultura algierska popiera rzeczywistość śmierci, w którą wierzą- mówi o tym cytat z Koranu „należymy do Allaha i do Allaha powracamy”. Wierzą, że każdy ma swój czas śmierci i z tego powodu widok nadmiernego żalu z powodu śmierci jest pogardzany, ponieważ wydaje się, że osoba ta nie słucha woli boga.
Teoretycznie rodzina zmarłego zobowiązana jest do czterdziestodniowego (bo żałoba trwa 40 dni) odmawiania modlitw i czytania Koranu a także wspierania w tym czasie potrzebujących. W rzeczywistości nie wszyscy spędzają ten czas na czytaniu Koranu, najczęściej robią to osoby bardzo praktykujące.
Żonę po mężu obowiązuje żałoba trwająca 4 miesiące. W tym czasie zaleca się, aby nie nosiła ostentacyjnej odzieży ani biżuterii. Jednak jak w przypadku pogrzebu- czarny kolor zupełnie nie jest wymagany.
Wśród bardzo konserwatywnych rodzin, jeśli kobiecie umrze mąż- przez 40 dni nie wychodzi ona z domu a wszelkie sprawunki załatwiają za nią jej dzieci lub bliscy. Wśród większości przeciętnych Algierek jest to jednak nie praktykowany zwyczaj. Bardziej praktykowanym zwyczajem jest natomiast nie nakładanie przez kobietę makijażu ani w ciągu 3 dni ,,stypy’ i ani w ciągu wyżej wspomnianych 40 dni.
Ile kosztuje pogrzeb w Algierii?
Wypożyczenie trumny jest bezpłatne, transport zwłok również (chyba, że daleka trasa np. z jednego miasta do drugiego). Bezpłatna jest także usługa mycia zmarłego oraz praca grabarzy na cmentarzu (ci opłacani są przez państwo). Jedyny koszt to biały materiał, w który owija się ciało zmarłego i w nim go chowa. ,,Kfane” kosztuje ok. 2000 DA.
Odwiedzanie cmentarzy, kiedy Algierczycy odwiedzają groby bliskich?
Niektórzy Algierczycy odwiedzają groby swoich bliskich w piątki przed lub po modlitwie (tak jak niektórzy w Polsce w niedzielę po mszy). Nie jest to jednak zjawisko na dużą skalę. Natomiast w święta Aid el fitr (te zaraz po miesiącu postu- ramadanie) na cmentarze idzie znaczna część Algierczyków, aby pomodlić się i posprzątać groby swych krewnych.
Jak ubrać się na algierski cmentarz?
Na cmentarz należy ubrać się skromnie i tak aby kolana i ramiona były przykryte (zarówno dotyczy to kobiety jak i mężczyzny). Chusta na głowie kobiety nie jest wymagana chociaż są Algierki, które nie noszą na co dzień chusty, ale będąc na cmentarzu ją zakładają.
Cmentarze chrześcijańskie i żydowskie w Algierii
W Algierii oprócz cmentarzy muzułmańskich są także chrześcijańskie a nawet żydowskie (kiedyś w Algierii żyło wielu Żydów). Niestety w większości zaniedbane, czasem padają ofiarą profanacji zwykłych chuliganów.
W regionie Kabylii mieszka większość członków niewielkiej, ale szybko rosnącej mniejszości chrześcijańskiej w Algierii. Ponad 20 z 43 kościołów należy do Kościoła Protestanckiego Algierii.
Kilka lat temu władze Algierii rozpoczęły operację mającą na celu ochronę i zabezpieczenie starych cmentarzy chrześcijańskich i żydowskich, gdzie groby są plądrowane, a nawet zniszczone. Na opuszczonych cmentarzach chrześcijańskich i żydowskich, niszczenie grobów i kradzież przedmiotów z grobowców stały się powszechne. Niektóre groby zostały również zrównane z ziemią bez wiedzy władz. Według algierskiej agencji prasowej APS, w celu zachowania i lepszego ich utrzymania, groby z czterech chrześcijańskich cmentarzy z epoki kolonialnej, z gminy Oum El Bouaghi zostały przeniesione do miasta na specjalnie utworzony cmentarz. Są teraz zgromadzone w bezpiecznym miejscu na chrześcijańskim cmentarzu. Pozostałości ciał ekshumowanych z opuszczonych cmentarzy zostały ponownie pochowane. W oświadczeniu dla APS, Samiha Belkacem, rzeczniczka urzędu miasta Oum El Bouaghi, podkreśliła, że cała operacja została powierzona wyspecjalizowanej firmie. Działania te są następstwem umowy podpisanej w 2016 r. Między Algierią i Francją w sprawie konsolidacji cmentarzy chrześcijańskich. Rzeczniczka dodała również, że „miasto poprawia utrzymanie tych miejsc, przy jednoczesnym poszanowaniu pamięci o zmarłych”. Prokurator sądu w mieście Ain Mlila zarządził wszczęcie dochodzenia sądowego po przejściu spychacza, który zniszczył żydowskie i chrześcijańskie cmentarze w mieście. „Natychmiast reagując, prokuratura postanowiła wszcząć dochodzenie w celu ustalenia osób odpowiedzialnych, które zostaną postawione przed sądem”. Prokurator dodał, że „ta rzadka nieludzka sprawa wywołała prawdziwą falę oburzenia w opinii społecznej, Algierczycy bardzo potępiają takie zachowania’’. Faktycznie jest to prawda ponieważ szukając informacji na ten temat na algierskich portalach spotkałam się wyłącznie z komentarzami potępiającymi takie sytuacje. Algierczycy bardzo zdecydowanie i ostro potępiają sytuacje dewastowania chrześcijańskich i żydowskich cmentarzy.
Kończąc temat chciałam Wam przypomnieć, że pomimo podobieństw w kwestii pogrzebów w krajach muzułmańskich, są także różnice. Każdy kraj ma swoje własne obrzędy i tradycje. Jeśli jesteście ciekawi jak wyglądają cmentarze a także pogrzeby w Egipcie to obejrzyjcie vloga Oli, która prowadzi niezwykle ciekawego bloga, kanał na YouTube i profil na instagramie o nazwie Polegytravels.
__
Doceniasz moją działalność edukacyjną? Możesz postawić mi wirtualną kawę na platformie buycoffee. Dziękuję, że inwestujesz w niezależne treści i twórców ❤️
https://buycoffee.to/algieriamojaszczyptaorientu
Komentarze
Prześlij komentarz