Tuaregowie

 

Tuaregowie to grupa etniczna Amazigh (Berberów) zamieszkująca obszary Sahary, głównie w Algierii, Maroku, Libii, Mali, Nigrze i Burkina Faso. W Algierii jest ich ok. 152, 000 co stanowi 0.34% całej populacji Algierii. Każdy klan Tuaregów składa się z grup rodzinnych tworzących plemię, na którego czele stoi wódz.

Sami nazywają siebie Kel tamasheq (mówiący w języku tamashek), Imashaghen (szlachetni, wolni), Kel taguelmoust (zasłonięci welonem). Od pokoleń są nomadami. Podróżują po pustyni, zajmują się hodowlą bydła i kóz, wytwarzaniem biżuterii i turystyką. Mężczyźni tradycyjnie noszą niebieskie stroje, które dawniej zabarwiały również ich ciała, dzięki czemu przylgnęła do nich nazwa „Błękitni ludzie”.

Mężczyźni zasłaniają twarz fragmentem turbanu. Poza oczywistym wytłumaczeniem związanym z ochroną przed piaskiem, w społeczności Tuaregów występują przesądy. Pierwszy to ten, że zakrycie twarzy ma chronić przed „złymi siłami”. Drugi, że zakrywanie twarzy przez mężczyzn to ukrycie uczuć i emocji. 

Kobiety tuareskie nie zasłaniają twarzy. Zajmują silną pozycję w społeczności. Przed okresem kolonialnym posiadały dziedziczny majątek, którego minimum stanowiło bydło i namiot, same wybierały sobie mężów. Obowiązywała zasada matriarchatu. Kłótnie małżeńskie były rozstrzygane z priorytetem kobiety, co często prowadziło do rozwodów. Po tymczasowym znacznym pogorszeniu się sytuacji kobiet w okresie kolonialnym, nadal utrzymują one swoją silną pozycję społeczną. Zaskakuje przede wszystkim to, że rodzina żony jest ważniejsza niż rodzina męża. W społeczeństwie Tuaregów kobiety nadal cieszą się dużą swobodą kontaktów towarzyskich, nawet w miejscach publicznych. Większość kobiet może swobodnie podróżować, za wyjątkiem tych, które są w związkach małżeńskich z bardziej konserwatywnymi mężczyznami, którzy interpretują Koran jako nakazujący odosobnienie kobiet (zawsze wiąże się to z interpretacją kulturową. Nie wszyscy muzułmanie nawet się z tym zgadzają). Kobiety mogą reprezentować się prawnie, mają prawo wszcząć rozwód. Dziedziczą, posiadają i zarządzają własnym majątkiem, który tradycyjnie obejmował zwierzęta gospodarskie i palmy daktylowe. Kobieta w obozach półnomadów lub nomadów jest właścicielką swojego namiotu i może wyrzucić z niego męża po kłótni lub rozwodzie.

Ważną dla Tuaregów postacią historyczną jest kobieta, królowa Tin Hinan. W starożytności Tuaregowie przenieśli się na południe z regionu Tafilalt do Sahelu pod rządami założycielki plemienia, królowej Tin Hinan, która żyła między IV a V wiekiem. Liczący 1500 lat monumentalny grobowiec tej matriarchy znajduje się na Saharze w Abalessa w górach Hoggar w południowej Algierii.

Tuaregowie byli wyznawcami mitologii berberyjskiej. Islam przyjęli w średniowieczu w VII wieku chociaż początkowo stawiali oni opór wysiłkom islamizacyjnym. Chociaż współcześnie są muzułmanami to do dziś kultywują bardzo wiele wierzeń, tradycji i zwyczajów sprzed przyjęcia islamu.

Niektóre z ich starożytnych wierzeń nadal istnieją w subtelnej formie w ich kulturze i tradycji. Na przykład elementy przedislamskiej kosmologii i rytuałów, szczególnie wśród kobiet Tuaregów. Obecny jest także powszechny „kult zmarłych”, który jest formą czci przodków. Ceremonie religijne Tuaregów zawierają aluzje do duchów matrylinearnych, ale również do płodności, menstruacji, ziemi.

Niestety w każdym kraju w którym mieszkają wciąż zmagają się z formami asymilacji kulturowej i językowej oraz marginalizacją ekonomiczną i polityczną.

Tuaregowie posługują się kilkoma dialektami języka tamaszek. Używają uaktualnionego, tradycyjnego alfabetu neo-tifinagh, stosowanego do zapisu języków berberyjskich.

Kilka słów o ich tradycyjnej biżuterii robionej ręcznie. To prawdziwa miejscowa sztuka. Wytwarzają ją ze srebra i kamieni, miedzi, masy perłowej, hebanu. Najczęściej spotykanym elementem biżuterii Tuaregów jest trójkąt odwracający moc złych duchów oraz zapewniający kobietom płodność. Amulety najczęściej spotkać można na ścianach domów lub namiotów Tuaregów bądź na ich szyjach. Według opowiadań miejscowych najdroższe wędrują do wielbłądów. Te zwierzęta są najcenniejsze dla Tuaregów i świadczą o ich bogactwie - dlatego wyrabiana biżuteria dla wielbłądów musi być równie cenna, jak same zwierzęta.

Na koniec dwie polecajki:

1. Jeśli będziecie w Algierii to w Tamanrasset znajduje się muzeum z ekspozycją pokazującą życie i kulturę Tuaregów.

2. Posłuchajcie zespołu Tinariwen. To co prawda nie algierski, ale malijski zespół. Ich muzyka to gatunek tishoumaren, będący połączeniem tradycyjnej muzyki Tuaregów oraz bluesa, w którym ważną rolę odgrywają teksty dotyczące aspiracji niepodległościowych Tuaregów.